Byzantijnse kerkjes

Bijna alle Byzantijnse kerkjes in Athene zijn gebouwd in de 11e en 12e eeuw, de gouden tijd van de Byzantijnse kunst. Deze explosieve kerkbouw is een gevolg van de christelijke restauratie die volgde op de campagnes van Basileios II op de Balkan (rond 1025, zie geschiedenis), die leidden tot de onderwerping van het Bulgaarse keizerrijk en het herstel van de byzantijnse controle over Griekenland. In dezelfde periode werden een aantal van de bekendste kloosters in de omgeving van Athene opgericht.

De oude Mitropolis (kathedraal)

Dit charmante kerkje gelegen vlak bij de nieuwe Mitropolis is gewijd aan de Panagia Gorgoepikoos en aan Eleftherios. Van groot belang is de koepel, die het best bewaarde voorbeeld is van een koepel uit de atheense architectonische school. De kerk is geheel opgebouwd uit hergebruikte antieke.marmeren blokken, aan de onderkant allmaal onversierd, maar aan de bovenkant versierd met Griekse, Romeinse en Byzantijnse muurreliëfs. Een Griekse kroonlijst met scènes uit de Attische kalender is bewaard, met daarop Herakles en Hebe, reliëfs met scènes uit de Panathenaeïsche Spelen (Grieks of Romeins), en daarnaast 9e of 10e eeuwse reliëfs met dieren, planten en een levensboom.. Interessant is om te zien hoe de byzantijnse architect heeft geprobeerd om de antieke reliëfs te verchristelijken door er een kruis aan toe te voegen.
Het kerkje dateert uit de 12e eeuw. Het werd gebruikt als de bisschopskerk van Athene nadat de bisschoppen uit het Parthenon werden gezet door de Franken en later de Turken

Dit kleine kerkje staat midden in de bekende winkelstraat Ermou. Toen in 1834 de Ermou werd aangelegd, heeft men even overwogen om het kerkje maar te slopen of te verplaatsen, omdat het de straat zou blokkeren. Het is uiteindelijk door tussenkomst van koning Lodewijk van Beieren (de vader van de net gekroonde koning Otto) bewaard gebleven. Het is een byzantijns kruiskerkje gewijd aan de “presentatie van de Maagd”. De bouw werd begonnen in de 11e eeuw, maar is tenslotte voltooid in de 13e eeuw. Het marmeren scherm binnen in het kerkje is een kopie van het scherm in het klooster van Kaisariani en is later gemaakt. Het mozaïek boven de ingang is in 1936 gemaakt door de kunstenares Elli Voïla, terwijl ook de fresco’s binnen nieuw zijn, gemaakt in 1942 door de icoonschilder Fotis Kontoglou.

Een verklaring voor de naam is moeilijk te geven. Volgens sommigen verwijst de naam naar het byzantijnse kapnikon, de schoorsteenbelasting die door de keizers werd geheven, en zou het kerkje zijn aangelegd door de belastingambtenaar die ervoor verantwoordelijk was. Volgens anderen is het kerkje gewoon gesticht door iemand die Kapnikarea heette, terwijl de oude naamsvariant Kamoucharea mogelijk zou kunnen verwijzen naar kamoucha een luxe textielsoort.

Agios Georgios (Lykavittos-heuvel)

De Agios Georgios is het witte kerkje op de top van de Lykavitos-heuvel dat van alle kanten zichtbaar is. Het is te bereiken middels een stevige wandeling  en geeft (ook ‘s avonds) een prachtig uitzicht over Athene. In de oudheid stond op dezelfde plek een tempel gewijd aan Zeus Akraios. De constructie-datum is niet precies bekend, maar met zekerheid dateert dit kerkje niet uit de Byzantijnse periode. De torenklok is een gift van koningin Olga, die het kerkje liet restaureren in de 19e eeuw.

Klooster Kaisariani (Hymettos)

Het Kaisariani-klooster is een van de belangrijkste kloosters in Griekenland, gewijd aan de “presentatie van de Maagd”. Het werd rond 1100 gebouwd op de restanten van een Romeinse tempel, die weer op een oudere Griekse tempel was gebouwd, gewijd aan Apthodite en Demeter. Vele restanten zijn nog zichtbaar van de oude tempel, waaronder de zuilen in het katholikon.
In 1204, wees paus Innocentius III het klooster Kaisariani toe aan de Latijnse aartsbisschop van Athene en dit was ook de plek waar sultan Mehmet II in 1458 de sleutels van de stad overhandigd kreeg..
Van belang zijn het refectorium, het badhuis en het katholikon (de grote kerk) met een kapel gewijd aan Antonius.

De muurschilderingen van het klooster van Kaisariani dateren van iets voor 1700, terwijl de muurschilderingen in de narthex door een inscriptie zijn gedateerd op 1682 en zijn geschilderd door Johannes Hypatios.

Agioi Apostoloi tou Solaki

Het kleine kerkje van de Heilige Apostelen bij de zuidelijke toegang tot de agora is de oudste kerk van Athene. Het werd gebouwd in 1000-25, maar heeft in zijn latere geschiedenis vele toevoegingen gekregen. Bij de restauratie in 1954-57 is het kerkje teruggebracht in zijn oude staat. Zeldzaam en daarmee belangrijk zijn de dubbele ramen in de koepel. In de narthex zijn fresco’s te zien uit de 17e eeuw, die echter van mindere kwaliteit zijn en later meerdere malen zijn overgeschilderd. Enkele fresco’s uit het gesloopte kerkje van Agios Spyridon zijn destijds ook naar dit kerkje overgebracht