Lerna

De stad Lerna, bij het huidige dorpje Myloi, lag tussen de berg Pontinos en de zee, en is tegenwoordig vooral bekend door de opgravingen van de Amerikaanse school onder J.L. Laskey (1952-1958), die de bewoningsgeschiedenis vanaf het 4e millenium v. Chr. tot het einde van de Mykeense periode lieten zien. Het zogenaamde Huis met de Dakpannen is één van de grootste vroeg Helladische gebouwen die bekend zijn, en is een paleisachtig gebouw van van 25×12 meter van minstens twee verdiepingen, nu te bezichtigen onder een stevige betonnen overkapping (foto). De stad was in de klassieke oudheid vooral bekend door de mysteriën van Demeter en de legendarische hydra van Lerna, die door Herakles werd gedood. Bovenop de resten van het huis van Hippomedon en de tempel van Athena Saïtis bevinden zich de resten van een Frankisch fort.

Pausanias 2.36.6-8:

Veertig stadiën en niet meer ligt de zee van Lerna af van de stad van de Argivers. Wanneer je naar Lerna gaat, heb je onderweg eerst de rivier de Erasinos, die uitmondt in de Phrixos, en de Phrixos op zijn beurt in de zee tussen Temenion en Lerna. Vanaf de Erasinos kun je voor ongeveer acht stadiën naar links afbuigen, en dan heb je een heiligdom voor de Heren Dioskouren. Hun houten cultusbeelden hebben hetzelfde uiterlijk als die in de stad. (7) Keer dan weer terug naar de hoofdweg en steek de Erasinos over, dan kom je bij de rivier de Cheimarros. Daar dichtbij bevindt zich een ronde hof van steen. Plouton, zegt men, zou na zijn roof van Kore, de dochter van Demeter, op die plek zijn afgedaald naar zijn rijk dat als onderaards werd gezien. Lerna ligt, zoals ik al eerder heb gezegd, bij de zee, en daar vieren ze een mysteriedienst, de Lernaia, ter ere van Demeter.
(8) Er is een heilig woud dat begint vanaf de berg die Pontinos wordt genoemd. Die Pontinos berg laat regenwater niet meer wegstromen, maar neemt het geheel in zich op. Er loopt daarvandaan een riviertje dat Pontinos heet; en op de top van die berg ligt een heiligdom voor Athena  Saïtis, nu nog slechts een ruïne, en er liggen fundamenten van een huis van Hippomedon, die naar Thebe is gegaan om Polyneikes, de zoon van Oidipous, bij te staan

Rechts: betonnen bescherming voor het Huis met de Dakpannen. Daaronder de plattegrond (bron: Buchholz-Karageorghis, Prehistoric Greece and Cyprus, p. 16) van de site, die het Huis van de Dakpannen laat zien (a), de fortificaties uit dezelfde periode (b) en de Mykeense graven die bijna 1000 jaar later dwars door de restanten van dit oude paleis heen werden aangelegd. Dit paleis, daterend uit het derde millennium voor Christus, is één van de vroegste voorbeelden van de nieuwe economie, bepaald door de handel, die in Griekenland in de vroege bronstijd tot bloei kwam. De voornaamste stimulus zal hier gekomen zijn van de ontwikkeling van de metallurgie. De opgravingen in Lerna hebben handels-, en culturele contacten aangetoond tussen Kreta, de Cycladen-eilanden en de Argolis. De bouw van dit paleis bewijst (evenals de zware fortificaties uit dezelfde periode) het ontstaan van een gelaagde samenleving met krachtige leiders en de neiging tot oorlogsvoering. Het Huis met de Dakpannen dankt zijn naam aan de talloze dakpannen die tijdens de opgraving werden aangetroffen en die het monumentale karakter van het gebouw onderstrepen. Onder: de muren van het Huis met de Dakpannen zijn vaak tot een hoogte van meer dan 0.5 m. bewaard gebleven. De vele muurresten die buiten de bescherming zijn gebleven zijn deels beschermd met (moderne) dakpannen om de invloed van de elementen tegen te gaan.
Onder de balk: enkele prehistorische vondsten uit Lerna (bron: Buchholz-Karageorghis, Prehistoric Greece and Cyprus).

Muntje uit Lerna met daarop Herakles die de Hydra van Lerna bevecht. Foto Papachatzis. De scène komt op Griekse vazen geregeld voor met Herakles en de Hydra in dezelfde houding.

Kefalari

De grotten van Pan en Dionysos, waar – volgens Pausanias – het water van de rivier de Erasinos weer tevoorschijn komt, na een hele tijd ondergronds te hebben gestroomd vanuit het Stymfalos-meer. De bedoelde plek heet tegenwoordig Kefalári, evenals de rivier. De bron van Erasinos vormt een meertje, waarboven twee grotten liggen, gewijd aan Pan en Dionysos. De grote grot loopt zo’n 60 meter de berg in, terwijl de kleine is verbouwd tot een kapel, gewijd aan de Panagia Kefalariotisa (foto).

Boven: Twee km verwijderd van Kefalári ligt de zogeheten pyramide van de Kenchreai; een redelijk goed bewaard gebouw, met een min of meer pyramidale vorm. Via een boog en korte gang bereik je een rechthoekige, centrale kamer. De precieze functie van het gebouw is onbekend , maar vrijwel zeker is het niet het gemeenschappelijke graf voor de Argivers na de slag bij Hysiaï. De stad Kenchreai zelf is niet gelokaliseerd. Onder: het Frankische fort bij Lerna.