De kruistochten
De beroemde oproep van paus Urbanus II van Clermont op het concilie van Clermont op 27 november 1095 om de heilige oorlog tegenover de ongelovigen te beginnen en Jeruzalem en de heilige plaatsen te bevrijden uit de handen van de Arabieren, heeft geleid tot een lange serie van conflicten tussen de Arabieren en ridders, monniken, maar ook gewone burgers uit het katholieke, “latijnse” Westen.
De eerste 3 kruistochten
De eerste kruistocht, vertrokken in 1096, werd nog van harte ondersteund door het hof van Byzantium dat een mogelijkheid zag om de dreiging van de Turken te elimineren. De verzamelde legers van de kruisvaarders kwamen in 1097 aan bij Constantinopel en werden door de Byzantijnen onder Alexios komnenos overgezet naar Klein- Azie, waar ze de oude stad Nikaea belegerden en na de overgave van de Turken overlieten aan de Byzantijnen. Het succes van deze eerste kruistocht leidde tot de vorming van meerdere “latijnse staten” in het Nabije Oosten”, beginnend met het graafschap van Edessa, dan het koninkrijk van Jeruzalem, het graafschap Tripoli en het prinsdom Antiochie. Tegenslagen in de voortdurende gevechten met de Arabieren, waaronder in 1144 de verovering van Edessa door Zengi, de emir van Mosul, maakten steeds weer nieuwe kruistochten noodzakelijk, die steeds minder op de steun van de Byzantijnen konden rekenen. Toch was de lange tocht over land via Constantinopel naar Turkije en dan door naar het heilige land. de enige mogelijkheid die de kruisvaarders hadden als ze niet de gevaren van een tocht overzee aan wilden gaan. De problemen met de tocht over land bleken minstens even formidabel: de Turken slaagden erin de legers van de tweede kruistocht bijna te vernietigen door een serie van in de bergen van Klein-Azie. Ernmaal aangekomen in het Heilige land liep ook nog eens de veldtocht tegen Damascus uit op een fiasco waarna de Duitse keizer Koenraad III en de Franse koning Lodewijk VII in 1147-48 met weinig meer dan hun leven terug moesten keren naar Europa. De offensieven van de Arabische aanvoerder Saladin, die in 1187 Jeruzalem wist te veroveren leidden tot de derde kruistocht van 1190-1192 onder leiding van Filips Augustus van Frankrijk en Richard Leeuwenhart van Engeland, die erin slaagden om Saladin enkele nederlagen toe te voegen, maar er vanwege enkele problemen met de bevoorrading tenslotte van af zagen om Jeruzalem aan te vallen. Waar Filips Augustus al in 1191 was teruggekeerd naar Frankrijk vertrok ook Richard Leeuwenhart in 1192 na het sluiten van een wapenstilstand met Saladin weer naar Engeland.
De vierde kruistocht nu deed een poging om de moeilijke weg over land te vermijden. Uitgeroepen door paus Innocentius III verzamelden de kruisvaarders zich onder leiding van Bonifatius van Montserrat in Venetie en, om vandaar naar Egypte te zeilen. Omdat de kruisvaarders niet over het benodigde geld beschikten om de Venetiaanse vloot voor de overtocht te betalen, sloten ze een overeenkomst met Venetie om eerst naar de Dalmatische kust te varen, om daar de stad Zara, die in opstand was gekomen tegen de Venetiaanse overheersing en was overgelopen naar de Hongaren, te veroveren voor de Venetianen. Zo geschiedde, alhoewel de inwoners van Zara kruisen aan de muur hingen om hun christelijke identiteit te onderstrepen, werd de stad ingenomen in 1202 en overhandigd aan Venetie.
Ondertussen had Alexios Angelos, de zoon van een afgezette keizer van Byzantium, de hulp ingeroepen van paus Innocentius III en enkele europese vorsten om als keizer van Byzantium te worden geïnstalleerd. Hij beloofde de kruisvaarders enorme sommen goud, en onderwerping aan de Paus in Rome als zij hem op de troon zouden helpen, waarna de kruisvaarders accepteerden en Alexios zich in 1203 bij de kruisvaarders voegde. Het plan van Alexios lukte, eventjes! Toen de kruisvaarders voor de muren van Byzantium verschenen vluchtte de regerende keizer en Alexios werd als Alexios IV samen met zijn vader Isaak II geïnstalleerd als keizer. Er bleek echter niet genoeg geld te zijn om de kruisvaarders te betalen, terwijl het voorstel tot onderwerping aan de paus tot rellen leidde, waarin Alexios IV omkwam, en zijn vader gevangen werd gezet. Een overval van de nieuwe keizer Alexios V op de kruisvaarders bleek rampzalig: na enkele dagen vechten wisten de kruisvaarders Constantinopel in te maken, waarna een dagenlange plundering van de stad volgde, waarin talloze kustwerken werden vernietigd of naar Venetië getransporteerd. Na deze plundering werd Boudewijn van Vlaanderen in 1204 ingehuldigd als keizer van het nu “Latijnse” keizerrijk.